ایمنی در تخریب، عملیات خاکی، حمل و نقل مصالح

ایمنی در تخریب، عملیات خاکی، حمل و نقل مصالح

یکی از مراحل پرخطر عملیات ساختمانی، تخریب و گوبرداری است که امروزه با بهره‌برداری از طبقات زیرزمین و نیاز به گودبرداری، این مسئله اهمیت زیادی پیدا کرده است.

تأمین ایمنی در کارگاه ساختمانی هنگام تخریب و گودبرداری نیازمند رعایت موارد متعددی است که در این بخش به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.

اجرای گودبرداری در نیمه دوم سال که فصول بارندگی است اهمیت رعایت نکات ایمنی دوچندان می‌شود. مطابق دستورالعمل اجرایی گودبرداری‌های ساختمانی مصوب 1391 وزارت راه و شهرسازی، حضور یک نفر مسئول ایمنی کارگاه گودبرداری در گودهای با خطر زیاد و بسیار زیاد، از زمان شروع گودبرداری تا ایمن‌سازی دائم گود الزامی است.

تخریب

هر اقدامی که مستلزم جدا کردن مصالح از ساختمان به منظور حذف، نوسازی، تعمیر، مرمت و بازسازی تمام یا قسمتی از بنا باشد، تخریب نامیده می‌شود. قبل از شروع عملیات تخریب باید مجوز لازم از مرجع رسمی ساختمان توسط سازنده أخذ شود و اقدامات لازم با کسب نظر مهندس ناظر برنامه‌ریزی و انجام شود.

❓اما منظور از اقدامات لازم چیست؟

توجه: هرگونه تغییرات و جابه‌جایی در کنتورهای برق، گاز، آب و اتصالات قبل از کنتورها، فقط باید توسط مأموران سازمان‌ها و مسئولان ذیربط صورت گیرد.

کلیه راه‌های ارتباطی ساختمان مورد تخریب به استثنای پلکان‌ها، راهروها، نردبان‌ها و درهایی که برای عبور کارگران استفاده می‌شوند، باید در تمام مدت تخریب مسدود گردند.

به علاوه نباید هیچ راه خروجی قبل از اینکه راه دیگر تأیید شده‌ای جایگزین شود، تخریب گردد. در محل ورود و خروج کارگران به ساختمان مورد تخریب، راهروهای سرپوشیده با طول حداقل 3 متر و عرض 0.5 بیشتر از عرض درب ورودی ساخته شود تا از سقوط مصالح بر روی آنان جلوگیری به عمل آید.

در محوطه تخریب گذرگاه‌های امن باید برای کارگران در نظر گرفته شود بطوریکه دارای روشنایی کافی بوده و فاقد هرگونه مانع باشند. منطقه خطر در اطراف ساختمان باید محصور شود و علامت خطر و هشداردهنده نصب شود. در هنگام شب نیز مرز منطقه محصورشده باید با نصب چراغ‌های قرمز یا تابلوهای شبرنگ مشخص شود. نباید اجازه ورود به افراد غیرمسئول به منطقه محصورشده داده شود.

در تخریب ساختمان‌هایی که بر اثر فرسودگی، سیل، آتش سوزی، زلزله، انفجار و نظایر آن آسیب دیده یا از بین رفته‌اند، برای جلوگیری از ریزش و خرابی ناگهانی باید دیوارها قبل از تخریب زیر نظر شخص ذیصلاح مهار و شمع‌بندی شوند. در صورتی که ارتفاع ساختمان مورد تخریب از ساختمان‌ها و تأسیسات همجوار بیشتر باشد و امکان ریزش مصالح و ابزار کار به داخل یا روی بناها و تاسیسات مجاور وجود داشته باشد، باید اقدامات لازم از قبیل نصب سرپوش حفاظتی با مقاومت کافی به عمل آید.

ریزش مصالح بر روی بام و تأسیسات ساختمان مجاور خطرات جبران ناپذیری را به همراه دارد. ممکن است در اثر ورود نخاله به داخل دودکش، موجب دودگرفتگی و خفگی ساکنان ساختمان مجاور شود. همچنین مسدود شدن لوله فاضلاب در اثر ورود نخاله، موجب سرریز و نشت آب به داخل واحد و آسیب به اثاثیه همسایگان یکی دیگر از خطرات احتمالی است.

هر یک از اجزای سازه و تجهیزات مورد استفاده در تخریب اعم از کف، کف موقت، چوب بست، پله‌های موقت، سقف و سایر اجزای راه روهای سرپوشیده و راه روهای عبور و مرور کارگران، پلکان‌ها و نردبان‌ها نباید بیش از  مقاومت خود، بارگذاری شوند.

✅ برای مطالعه ادامه این بخش به متن اصلی ایبوک مراجعه کنید.

تخریب کف و سقف

باید توجه داشت که قبل از تخریب سقف، راه‌های ورودی به طبقه زیر آن طوری مسدود شود که هیچ‌کس نتواند از آن رفت‌و‌آمد کند. آجرها و مصالح بین دو تیرآهن در سقف طاق ضربی، در هر حالتی باید برداشته شود. بعد از برداشتن قسمتی از مصالح و آجرهای بین دو تیر فولادی در سقف طاق ضربی، تخته‌های چوبی سالم به عرض 250 میلی‌متر و ضخامت 50 میلی‌متر روی تیرها یا تیرچه‌ها قرار داده شود تا کارگارن بتوانند روی آن‌ها مستقر شوند و به کار تخریب ادامه دهند.

در تخریب طاق‌های شیروانی یا چوبی، ابتدا باید قسمت‌های پوششی سقف برداشته شود، سپس نسبت به برچیدن خرپا یا اسکلت سقف اقدام گردد. در تخریب سقف‌هایی که از بتن پیش تنیده یا پس کشیده تشکیل یافته اند، باید توجه کافی به انرژی ذخیره شده در بتن و خطرهای احتمالی ناشی از آزاد شدن آن به عمل آید.

تخریب دیوارها

اگر دیواری به‌عنوان تکیه‌گاه محسوب می‌شود، نباید در هیچ طبقه‌ای حذف شود، مگر آنکه کلیه اجزایی که به آن دیوار بار وارد می‌کردند، تخریب شده باشند. دیواری که ارتفاع آن بیش از 22 برابر ضخامت آن باشد، نباید بدون مهاربندی جانبی آزاد بماند و تمام یا قسمتی از آن تخریب شود. البته اگر دیوار برای ارتفاع بیشتر محاسبه و طراحی شده باشد، این امکان میسر است.

قبل از اقدام به تخریب دیوارها، باید تا فاصله 3 متری از آن کلیه سوراخ‌های موجود در کف با پوشش موقت پوشانده شوند که مصالح به طبقه زیرین نریزد. برای خراب کردن دیوارهای نازک و بلند و فاقد استحکام، باید از داربست استفاده شود و در مواقعی دیوار از طریق وارد کردن نیرو و فشار تخریب می‌شود، باید کارگران و افراد از منطقه ریزش دور نگهداشته شوند. دیوارهایی مانند دیوار زیرزمین که برای نگهداری خاک مجاور یا ساختمان مجاور ساخته شده‌اند، باید پس از اجرای سازه‌های نگهبان تخریب شوند.

در تخریب بناهای قدیمی که فاقد درز انقطاع می‌باشند، باید تمام دیوارهای پیرامونی تخریب شوند و هیچ دیوار متکی به دیوار همسایه به صورت ناپایدار باقی نماند. درصورت عدم رعایت این موضوع، در هنگام اجرای اسکلت جدید، ممکن است دیوار لق سقوط کرده و حادثه ایجاد کند. به این کار در عملیات تخریب «لق‌گیری» گوییم.

تابلوها و علائم در کارگاه های ساختمانی

تابلوهای ایمنی کارگاهی حاوی علائم و نشانه‌های هشداردهنده بوده و به منظور افزایش سطح ایمنی و انتقال پیام در کارگاه‌ها نصب می‌شوند؛ بنابراین مهندسین ناظر، مجریان و کارفرمایان بایستی از نصب این تابلوها در محل‌های لازم اطمینان حاصل فرمایند. آشنایی با انواع علائم و مفهوم آن‌ها که موضوع مبحث بیستم مقررات ملی ساختمان می‌باشد، برای تمامی مهندسین ساختمان و اعضای کارگاه الزامی است. در نظر داشته باشید که مطابق همین مبحث، این ابزارهای پیام‌رسانی محیطی نبایستی جایگزین نظارت‌های مهندسی، تأمین شرایط کاری ایمن و استفاده از متخصصین HSE باشند.

این تابلوها متشکل از یک نماد گرافیکی، شکل هندسی و رنگ ایمنی خاص می‌باشند، البته ممکن است تابلوها حاوی پیام‌های متنی نیز باشند که به منظور انتقال بهتر نکات ایمنی در نظر گرفته شده اند. رنگ‌های ایمنی در علائم تصویری و نورانی، حاوی پیام مشخصی هستند و مطابق جدول 1 مبحث بیستم مقررات ملی ساختمان به صورت زیر دسته‌بندی می‌شوند.

نوع و اندازه نوشتار در تابلوهای ایمنی، دارای ضوابطی است که بایستی مطابق مبحث بیستم رعایت شود تا از قابل رویت بودن آن برای کارکنان اطمینان حاصل نمود.

علائم ایمنی به طور کلی دارای چهار نوع تصویری، نورانی، صوتی، کلامی و حرکتی می‌باشند به بررسی هر یک از آن‌ها می‌پردازیم. در برخی موارد ممکن است بیش از یک نوع علائم ایمنی ترکیب و استفاده شود، برای مثال علائم حرکات دست با علائم کلامی ترکیب شود تا کارکنان را سریع‌تر از وجود خطر آگاه سازد.

✅ در متن اصلی ایبوک همه علائم تصویری مربوط به ایمنی در کارگاه‌های ساختمانی را مطالعه کنید.

توجه و عدم توجه به نکات ایمنی در کارگاه ساختمانی

همان‌طور که گفته شد هرگاه مهندسان ناظر در ارتباط با نحوه اجرای عملیات عمرانی ایراداتی مشاهده نمایند که احتمال وقوع حادثه را در برداشته باشد، باید فوراً مراتب را همراه با راهنمایی‌ها و دستورالعمل‌های لازم ، کتباً به کارفرما یا کارفرمایان مربوطه اطلاع داده و رونوشت آن را به واحد کار و امور اجتماعی محل و مرجع صدور پروانه ساختمان تسلیم نمایند. کارفرما موظف است فوراً کار را در تمام یا قسمتی از کارگاه که مورد ایراد و اعلام خطر واقع شده متوقف و کارگران را از محل خطر دور و اقدامات مقتضی در مورد رفع خطر به عمل آورد .

✅ در متن اصلی ایبوک مواردی که احتمال افزایش ریسک وقوع حوادث، (به خصوص در کارگاه های ساختمانی) را دارند بررسی خواهیم کرد.

چک‌لیست‌های ایمنی در کارگاه ساختمانی

جهت کنترل و نظارت بر فرایندهای اجرایی، چک‌لیست ابزاری ضروری و مهم تلقی می‌شود. در این بخش چک‌لیست‌های HSE ارائه خواهد شد و این چک‌لیست‌ها به تناسب شرایط کار، دوره زمانی متفاوت روزانه، هفتگی یا ماهانه می‌تواند داشته باشد.

✅ در اینجا به طور نمونه بخشی از چک لیست های ایمنی در کارگاه ساختمانی را قرار دادیم برای دانلود و دریافت کامل فایل چک لیست ایمنی به متن اصلی ایبوک مراجعه کنید.