اسکلت بتنی چیست ؟
آرماتور بندی از حساسترین قسمتهای اجرایی در مقاوم سازی سازه های بتنی است که در صورت عدم رعایت اصول و قوانین در اجرای آن، تحمل سازه در نیروهای برشی، کششی و فشاری، کمتر از مقدار محاسبه شده خواهد بود.
اسکلت بتنی سازه ای است که در ساخت آن از بتن یا از بتن آرمه (شن، ماسه، سیمان، پولاد به صورت میلگرد ساده یا آجدار) استفاده شده باشد.
در ساختمان ها در صورت استفاده از بتن آرمه در قسمت های مختلف آن مثل ستون ها و پی و شاه تیرها، آن ساختمان یک اسکلت بتنی به شمار می آید.
برخی از مزیت های اسکلت بتنی چیست ؟
- مقاومت آن در برابر آتش زیاد است
- اجرای اسکلت بتنی نسبت به سازه فلزی نیاز به تخصص و مهارت و نظارت و کنترل کمتری دارد
- برای آن دسته از کارفرمایانی که مایلند هزینه پروژه را به صورت خرد تر و با توجه به پیشرفت پروژه پرداخت کنند اسکلت بتنی گزینه مناسب تری خواهد بود.
مراحل ساخت بنا با سیستم اسکلت بتنی چیست ؟
- خاکبرداری و تسطیح
- اجرای بتن مگر
- قالب بندی فونداسیون ( پی )
- آرماتور بندی فونداسیون و قرار دادن میلگرد های انتظار برای اجرای ستون ها
- بتن ریزی فونداسیون
- مراقبت از بتن ریخته شده تا ۷ روز
- باز کردن قالب های فونداسیون
- آرماتور بندی ستونها و قراردادن میلگرد انتظار برای سقف ها ( تکرار این پروسه تا سقف آخر )
- قالب بندی ستون ها ( تکرار این پروسه بعد از اجرای سقف ها تا سقف آخر )
- بتن ریزی ستون ها ( تکرار این پروسه بعد از اجرای سقف ها تا سقف آخر )
- قالب بندی سقف با استفاده از جک های حمایتی
- آرماتور بندی تیر های افقی و در گیر کردن آرماتورهای انتظار ستون ها با آنها
- نصب تیرچه های سقف و قراردادن سر و ته تیرچه ها در میلگردهای بافته شده ی تیرها ( آرماتوربندی راه پله نیز هم زمان با هر سقف در تراز طبقه انجام میشود )
بطور عمده مقاوم سازی سازه های بتنی به سه طریق صورت می گیرد :
- کاهش بارهای وارده برسازه
- وصله کردن یا به عبارتی تقویت اعضای موجود
- اضافه کردن یک تعداد اعضای جدید.
اسکلت بتنی جزو رایج ترین انواع ساختمان های مدرن به حساب می آیند. این نوع ساختمان ها معمولاً شامل یک چهارچوب یا یک اسکلت بتنی هستند.
بخش های افقی سازه های بتنی شامل تیرها و بخش های عمودی آن شامل ستون ها هستند. این واقعیت وجود دارد که سازه های بتنی دارای عمر طراحی هستند بدین مفهوم که یک سازه بتنی برای عمری معین طراحی می شود گرچه این عمر ۵۰ یا ۶۰ سال باشد. بتن با گذشت عمر دچار افت و خزش می شود که نهایتا باعث تأثیر منفی در عملکرد سازه هنگام وقوع زلزله می شود.
سازه بتن آرمه در واقع چهارچوبی است که از اجزای شدیداً به یکدیگر متصل تشکیل شده است. این نوع اتصالات با عنوان اتصالات لحظه ای شناخته می شوند. متداول ترین نوع پوشش کف در سازه های بتن آرمه را دال ها تشکیل می دهند.
در بتن آرمه، دال به یک عضو سازه ای اطلاق می شود که ضخامت آن در مقایسه با دو بُعد دیگر آن کوچک بوده و برای انتقال بار در بام، کف های ساختمانی و پی ها به کار می رود.
اجرای اسکلت بتنی
اجزاء تشکیل دهنده یک ساختمان بتنی به شرح زیر می باشد :
۱-پی
۲-ستون
۳-تیرهای اصلی
۴-سقف
۵-دیوار
مراحل اجرا پی و اجرای آن :
شرایط پی کنی و پی ریزی و نوع فنداسیون ساختمان بتنی هیچ فرقی با ساختمانهای دیگر ندارد و از همان انواع فنداسیون در اینجا استفاده شود ولی در اینجا دیگر فنداسیون منفرد نداریم و عرض ارتفاع پی نواری برای ساختمان بتنی با فلزی به علت وزن زیاد ساختمان بتنی متفاوت است .
در اینجا هم عرض و ارتفاع مفطع پی با توجه این مکانیک خاک و بارهای وارده و موقعیت منطقه از لحاظ زلزله تعیین می شوند تفاوت عمده فنداسیون ساختمان بتنی با ساختمان فلزی در اتصال ستون به فنداسیون است که در ساختمان بتنی بجای اتصال تیر فلزی به بیس پلیت از میل گردهای انتظار برای اتصال میل گردهای ستون و فنداسیون استفاده می شود که طول آرماتورهای انتظار یک ششم طول ستون است .
اجرای ستونهای بتنی
ستونها اعضای فشاری هستند که جهت انتقال بار ساختمان به زمین مورد استفاده قرار می گیرند و ستونهای بتنی که در محل اجرا می شوند شکلهای مختلفی می توانند داشته باشند
۱-مربعی شکل
۲-مستطیلی شکل
۳-دایره ای شکل
۴-چند ضلعی
حداقل میلگرد ها برای یک چند گوشه یک میلگرد به ازای هر گوشه می باشد و برای مقطع دایره ای شکل حداقل میلگرد ها ۶ عدد می باشد فاصله میلگرد ها در ستونها از هم حداقل ۵ سانتی متر و حداکثر ۲۵ سانتی متر است نسبت سطح مقطع میلگرد ها به سطح مقطع ستون حداقل ۰٫۸% و حداکثر ۴% و ۶% در شرایط خاص می باشد و حداقل سایز میلگرد ۱۴ می باشد پوشش بتن برای عناصر فولادی حدود ۵-۲٫۵سانتی متر است .
در یک ستون به ازای هر متر ۴ عدد خاموت بسته می شود ، معمولا به ازای هر ۲۵ سانتی متر یک خاموت بطور استاندارد است ، در ۱/۶طول ستون از پائین و بالا فشرده می شود و می تواند ۱۵ سانتی متر کمتر شود و به ازای هر ۱۵ سانتی متر جهت تقویت در مقابل کمانش بسته شوند بطور مثال اگر طول ستون ۳ متر باشد در نیم متر از پائین و بالای ستون خاموتها باید فشرده شوند .
برای اینکه محور میلگردها ی ستون ثابت بماند و بعد ستون کوچک نشود میلگردها را خم می کنند و خم آنها به اندازه ۴۰ برابر قطر میلگرد است .
البته شماره و طول میلگردهای ستون و اینکه میلگردها چقدر باید از سقف بالا تر باشند تا میلگرد انتظار برای ستون طبقه بعد باشند در نقشه مربوط به ستون بتنی داده شده است .
پس میلگردها را به طولهای مشخص بریده و به میلگردهای انتظار بسته ودر فواصل مشخص در نقشه خاموتها را می بندند و سپس تا تراز سقف قالب بندی را انجام می دهند و همانطوریکه قبلا هم در مورد قالب بندی بحث شد از انواع قالب با توجه به شکل ستون می توان برای قالب بندی استفاده کرد که بیشتر از قالب چوبی استفاده می کنند و سپس عملیات بتن ریزی را انجام می دهند و با ضربه زدن به قالب در حین بتن ریزی کار ویبراتور را نیز انجام می دهند .
بعد از اینکه اجرای ستونها پایان یافت نوبت به اجرای تیرهای اصلی اتصال است که ستونها را به هم وصل کنند که تیرهای اصلی هم همزمان با سقف قالبندی می شوند و بطور همذمان اجرا می گردنند.
اجرای تیر و سقف ساختمان بتنی
ابعاد مربوط به مقطع تیر وتعداد میلگردها و میلگردهای تقویتی در تیر در نقشه داده شده است و در تیرها خاموتها کار مقابله با نیروهای برشی دارند که مثل ستون در ابتدا و انتها تیر فشرده می شوند .
میلگردهای تقویتی در ابتدا و انتها تیر در بالای تیر و برای مقابله با نیروهای فشاری در نظر گرفته می شوند و در وسط تیر در پائین تیر و برای تحمل نیروهای کششی لحاظ می شوند و چون برش تحت زاویه ۴۵ درجه ماکزیمم است زیرا با توجه به دایره موهر تنشها ، تنش برشی که برابربا تحت زاویه ۴۵ درجه ماکزیمم است . به همین خلطر آرماتورهای تقویتی را تحت زاویه ۴۵ درجه بهم وصل می کنند .
اجرای سقف تیرچه بلوک
سقف تیرچه بلوک شامل تیرچه و بلوک است که تیرچه کار تیر فرعی و بلوک بعنوان قالب برای بتن ریزی و عایق صوتی عمل می کند و به دلیل فضاهای خالی داخل آن موجب سبک شدن سقف می گردد . بطوری که در عمل به سقف تیرچه بلوک سقف سبک هم می گویند
برای اجرای این پروژه و بطور کل ساختمان های بتنی به کارگاه های زیر نیاز داریم :
۱-قالب بندی یا کارگاه نجاری
۲-آرماتوربندی
۳-تهیه بتن
۴-تهیه شن و ماسه
اجرای اسکلت بتنی، از جمله بزرگترین نقاط ضعف در صنعت ساختمان سازی ایران می باشد.
متاسفانه در شرایط حاضر، برای مهندسین ناظر امکانی برای تغییر روش های اجرای اسکلت بتنی، وجود نداشته و این امر، تنها با اتخاذ تدابیری گسترده، توسط نهادهای رسمی متولی ساختمان سازی در ایران محقق خواهد شد. در این نوشتار تلاش خواهد شد تا با ارائه روش هایی ساده و قابل اجرا، در شرایط موجود بتوان سازه های بتنی را در حد قابل قبولی کنترل نمود.
ستون ها مهم ترین عضو سازه های ساختمانی هستند که در سازه های بتنی، بتن آن ها با روش های دستی ساخته شده و از ارتفاع، با غیر اصولی ترین روش ها، به درون قالب ستون ریخته می شوند.
برای کنترل کیفیت بتن در اسکلت بتنی می توان انجام آزمایش تعیین مقاومت بتن را برای سازنده بنا، اجباری نمود ولی متاسفانه مالکین به خاطر هزینه های آزمایش، از انجام آن طفره رفته و شهرداری ها نیز حمایت لازم را از مهندسین ناظر برای انجام آزمایش به عمل نمی آورند. به جرات می توان گفت که بیش از ۹۰ درصد سازه های بتنی شخصی ساز در ایران، محروم از آزمایش های مرسوم تعیین مقاومت بتن می باشد.
در سقف ها، به دلیل حجم بیشترشان، برای مالکین مقرون به صرفه است که بتن را از کارخانه های تولید بتن، با کیفیت مناسب تری تهیه کنند و لازم به توضیح است که کارخانه های تولید بتن از بتن خود نمونه گیری می کنند ولی به طور کلی صحت نتایجشان مورد تردید می باشد.
چرا که نمونه های برداشت شده در شرایطی مناسب تر از کارگاه ساختمانی عمل آوری می شوند. بتن ستون ها با روش های دستی ریخته می شود که امکان نمونه برداری صحیح وجود نداشته و تنها راه کنترل کیفی بتن، کرگیری از آن بوده که مستلزم هزینه زیاد و تخریب قسمتی از ستون می باشد که در شرایط موجود، ممکن به نظر نمی رسد.
به عقیده نگارنده، در صورتی که مالک از انجام آزمایشات مرسوم طفره رود، برای اطمینان نسبی از کیفیت بتن، می توان از حربه ضربه زدن با پتک به ستون یا تیرها استفاده نمود. روش کار به این صورت است که یکی از کارگران به وسیله پتک یا وسیله مشابه دیگر به گوشه ستون، دو یا سه ضربه بزند و مهندس ناظر حد فاصله ۵ تا ۱۰ متر از محل ضربه بایستد. چنانچه بتن مناسب باشد، در صورت تخریب، تکه تکه (کلوخه ای) کنده می شود ولی اگر به صورت پودری شکست، کیفیت بتن نامناسب ارزیابی می شود.
همچنین ضربه که به ستون اصابت کند، مهندس ناظر می تواند زنگ صدای ضربه را در همه قسمت های سازه بتنی بشنود و حس کند، که به تجربه، مهندسین ناظر این صدا را شناخته اند. می توان این آزمایش را با تیرها نیز انجام داد. لازم به تذکر می باشد که این آزمایش در کل برای بتن مضر است چرا که ضربه ای به بتن زده خواهد شد ولی در شرایط موجود (عدم همکاری مالک، پیمانکار و عدم حمایت شهرداری) راه مناسب تری وجود ندارد لذا بهتر است در انجام آن، جز در موارد لازم اجتناب نمود.
مراحل بازدید برای نظارت بر اجرای اسکلت بتنی
بعد از اتمام آرماتوربندی ستون های هر طبقه :
-کنترل مقاطع ستون ها با نقشه های مصوب شامل ابعاد ستون ها، تعداد آرماتورهای طولی و عرضی، فاصله ستون ها و …
-فاصله خاموت ها در پایین و بالای ستون و همچنین در وسط ستون کنترل می شود.
-فاصله اولین خاموت تا بتن سقف حداکثر ۵ سانتیمتر باشد.
-آرماتورهای برشی سنجاقکی کنترل شود.
-همه خاموت ها بایستی با سیم به طور مناسب و محکم به آرماتورهای طولی بسته شده باشد.
-طول آرماتورهای طولی برابر با مجموع ارتفاع طبقه، ضخامت سقف و طول لازم برای انتظار طبقه بالاتر خواهد بود و می بایستی در بازدید این مرحله، طول آرماتورهای طولی را نیز کنترل نمود.
-بتن سقف و تیرهای طبقه پایین تر کنترل شوند تا کرمو نباشند.
-ارائه تذکرات لازم در خصوص شاقول کردن قالب ستون ها به پیمانکار
-کنترل درز انقطاع برای ستون های کناری
یک هفته بعد از بتن ریزی ستون های هر طبقه :
-شاقول بودن (قائم بودن) ستون ها و عدم وجود پیچش در آن ها
-کرمو نبودن ستون ها : اگر لایه کرمو دارای ضخامت کمی باشد می توان قسمت خراب را تراشید و جای آن را با ترکیبات اپوکسی یا بتن مناسب با عیار ۴۵۰ کیلوگرم سیمان در متر مکعب بتن پر نمود ولی اگر قسمت خراب تا اعماق ستون پیش رفته باشد، باید ستون را تخریب نموده و مجددا اجرا نمود.
نکات بعد از آرماتوربندی و قالب بندی هر سقف بتنی (قبل از بتن ریزی) :
-کنترل ابعاد تیرها و آرماتورهای طولی عادی و تقویتی با نقشه های مصوب
-خاموت ها در دو سر تیرها معمولا به اندازه لازم( d/4) اجرا نمی شوند که باید به شدت کنترل شوند.
-خم آرماتورهای طولی کنترل شود.
-تیرچه ها در تیرها به خوبی مهار شده باشند
-در محل اتصال تیر به ستون، تراکم آرماتور به حدی نباشد که جلوی عبور بتن را بگیرد. در صورت وقوع، می توان از تعداد آرماتور کمتر با قطر بیشتر، استفاده نمود یا در مواقع خاص، آرماتور تقویتی را زیر آرماتورهای اصلی اجرا نمود. (اصطلاحا به صورت لوله تفنگی)
-آرماتورهای حرارتی در هر دو جهت اجرا شده باشند.
-طول آرماتورهای انتظار ستون ها، مجددا کنترل شوند.
-قالب ها و مهارها، به اندازه کافی مقاوم باشند.
-پوشش لازم آرماتورهای طولی در کنار و پایین خاموت های تیرها، رعایت شده باشد
ساختمان اسکلت بتنی ساختمانی است که در آن اعضا باربر فشاری یا ستونها از نوع بتن آرمه است که در محل قالب بندی و اجرا می گردند همچنین تمام تیرها اصلی هم از نوع بتنی است و دیوار برشی هم که برای مقابله با نیروهای جانبی مورد استفاده قرار می گیرد از نوع بتنی است .
مزایای اسکلت بتنی
- هزینه اسکلت های بتنی نسبت به سازه های فلزی کمتر است و با توجه به هزینه اسکلت های بتنی مقام تر است.
- بتن آرمه از لحاظ مقاومت و در مقابل شرایط محیطی سخت تر است.
- بتن آرمه یا همان اسکلت بتنی به دلیل شکل پذیری بالایی که دارد در تمام پروزه ها از جمله پل، ساختمان و… قابل استفاده است.
- بتن آرمه و در واقع انواع اسکلت بتنی در مقابل آتش و حرارت بسیار مقاوم تر است و زمان بیشتری زمان می برد تا فولاد داخلی بتن در برابر حرارت تغییر نشان دهد.
- طول عمر سازه های بتنی از دیگر سازه ها بیشتر است.
- با توجه به این که سازه های فلزی زمان بیشتری برای نصب و پیاده سازی می برند،اسکلت های بتنی زمان کمتری برای انجام کاراحتیاج دارند.
- برای کارفرمایانی که قصد دارند با توجه به پیشرفت پروژه خرد خرد پرداخت هزینه ها را داشته باشند اسکلت بتنی بهترین انتخاب می باشد.
- اجرای اسکلت بتنی در مقایسه با اسکلت فلزی از ظرافت، تخصص و حساسیت کمتری برخوردار است و با توجه به تعدد اجرای این نوع اسکلت، پیمانکاران با تجربه ای آن را اجرا می کنند.
- استاندارد و دوام اسکلت فلزی منوط به ساختن قطعات در کارخانه، استفاده از اتصالات پیچ و مهره و انجام آزمابشات تست جوش است. اما انجام این اقدامات در کشور ما هزینه های ساخت را بشدت بالاتر می برد.
- کمانش اجزاء در انواع اسکلت بتنی ساختمان کمتر است و علت آن تفاوت رفتار بتن و آهن در برابر نیرو است.
- هزینه نگهداری اسکلت بتنی ساختمان کمتر است. به مرور زمان سطح بیرونی اسکلت فلزی دچار خوردگی شده و رفته رفته از ضخامت آن کاسته می شود، اقداماتی که این روند را کنترل می کنند هزینه بالایی دارند.
معایب اسکلت بتنی
- وزن بالای اسکلت بتنی نسبت به سازه فلزی
- سازه های فلزی نسبت به سازه های بتنی تحمل نیرو کششی بیشتری دارد.
- شرایط جوی و محدودیت اجرا
- هدر رفتن مصالح
- ارزش آتی کمتر
- نیاز به ساخت سقف کاذب در سازه های بتنی
مقایسه اسکلت بتنی و فلزی ساختمان
در این بخش قصد داریم از تفاوت های استفاده از یک سازه بتنی و یا اسکلت فلزی صحبت کنیم. ابتدای امر برای مقایسه اسکلت بتنی و فلزی ساختمان باید بدانید که این دو به نوعی دو روش برای ساخت ساختمان ها به شمار می روند.
برای انتخاب اجرای هر کدام از این روش ها باید به نکات بسیاری توجه نمایید. که این نکات شامل موارد زیر است:
- مسائل اقتصادی
- شرایط اجرا
- محل اجرای پروژه
- شرایط آب و هوا
- عوامل فنی
- و…
انواع بلوک :
بلوکهای سفالی در کارخانه تولید میشود و جهت اجرا به محل حمل می شوند و بلوکهای سیمانی در کارگاههای محلی اجرا می شوند و نسبت به بلوکهای سفالی ارزانتر تمام می شوند و چون مقاومت بلوک در سقف در نظر اساسی قرار نمی گیرد هیچ اولویتی برای بلوکهای سفالی نسبت به بلوکهای سیمانی نمی تواند قائل شد و به همین خاطراست که برای پروژه های معمولی از بلوکهای بتنی استفاده می شود
تیرچه های سقف معمولاً در کارگاههای محلی تولید می شوند و با توجه به محاسبات مربوط به تیرچه ها و دتایلهای مخصوص سقف تیرچه بلوک شماره میلگردهای پائینی و بالای تیرچه مشخص شده است که باتوجه به طول تیرچه منظور شده اند . شماره میلگردهای پائینی بطور معمول ۱۴و۱۶ و … و شماره میلگرد بالایی که مونتاژ نامیده می شود کمتر از میلگردهای پائینی است که بعنوان میلگرد حرارتی هم عمل می کند .
نحوه اجرا
ابتدا قالب بندی تیرها که معمولاً قالب تخته ای است انجام می شود و عرض قالبها از عرض تیر بیشتر است و در قسمتهایی که قرار است تیرچه ها به تیرها متصل شوند تخته هایی به عرض حدود ۱۰ – ۵ سانتی متر بر حسب ضخامت تیر قرار می دهند تا تیرچه ها هنگام اتصال به تیر روی میلگردهای طولی قرار نگیرند و بر آنها بار منفرد وارد نکنند . دور از اینکه در فاصله بین تیرها قرارگرفتند توسط بلوک فاصله دوطرف تیرچه تنظیم می گردد و بعد از آن شمع بندی زیر تیرچه شروع می شو دکه بطور متوسط از هر ۱۵ – ۱ متر ، یک ردیف شمع برای تیرچه های سقف در نظر گرفته می شود .
انواع شمع :
شمع فلزی
شمع چوبی
شمعهای فلزی دارای پیچهایی هستند که برای نگه داشتن تخته هایی که زیر تیرچه ها قرار می گیرند . در قسمت فوقانی دارای یک صفحه گیر دار هستند که به این تخته ها در اصطلاح بنایی کش می گویند . بعد از اینکه کش ها را روی شمعها قرار می دهند توسط پیچهایی که در وسط شمع شمع فلزی قرار دارد ، کش ها را به تیرچه ها اتصال داده و به تیرچه ها یک خیز منفی اعمال می کنند تا بعد از بتن ریزی سطح زیرسقف دارای خیز به طرف پائین نباشد .
بعد از آنکه قالب بندی و شمع بندی پایان گرفت فاصله بین تیرچه را با بلوک پر کرده و شروع به بستن میلگردهای حرارتی می کنند که فاصله میلگردهای حراراتی در طول ( به موازات ) تیرچه ها از هم ۵۰ سانتی متر و در عرض ( عمود بر ) تیرچه ها ۲۵ سانتی متر است و علت فاصله زیاد میلگردهای حرارتی موازی تیرچه ها این است که میلگردهای بالای تیرچه ها بعنوان میلگرد حرارتی عمل می کنند .
پس از آن که آرماتوربندی ها تمام شد نوبت به بتن ریزی می رسد که اصولاً باید یکپارچه انجام گیرد ، ولی در عمل پائین آوردن هزینه و یا نبود کارگاه بتن از بتونر برای ساختن بتن استفاده می کنن دکه به علت سرعت پائین آن و اینکه اکثراً دانه بندی هاب صورت تخمینی و آنچنان در قبل عنوان صورت می پذیرد یعنی ۳۵ بیل شن ،۴۰ بیل ماسه و یک کیسه سیمان و دو سطل آب و کیفیت بتن حداقل از لحاظ دانه بندی سیار نامناسب می شود و نسبت آب به سیمان در آن دعایت نمی شود .
پس از آنکه بتن در داخل بتونر آماده می شود توسط بالا بر یا دست به بالای سقف هدایت می شود و چون حجم بتن ساخته شده در واحد زمان نسبت به حجم سقف کم است ، پس ازآنکه بتن یک قسمت ریخته می شود حداقل نیم ساعت الی یک ساعت و نیم طول می کشد تا بتن بعدی در کنار آن ریخته شود و این عامل باعث عدم چسبندگی بتن تازه به بتن که گیرش اولیه را انجام داده میشود .
پس ازاتمام بتن ریزی پس از آن که بتن کاملاً گیرش را انجام داد نوبت به شیب بندی وایزولاسیون سقف می رسد که برای تمام انواع ساختمانها یکسان صورت می گیرد و همزمان قسمتهای داخلی ساختمان نیزاجرا می گردند .
عملیات صورت گرفته در اسکلت بتنی :
بتن ریزی
قبل از بتنریزی باید کلیه آرماتورها با نقشه کنترل شود، مخصوصاً دقت شود که آرماتورها به هم دیگر با سیم آرماتوربندی بسته شده باشد و اگر جای فراموش شده باشد مجددا بسته شود. فاصله آرماتورها یکنواخت باشد زیرا اغلب اتفاق میافتد که در تیرهای اصلی که آرماتورها نزدیک همدیگر بسته میشود فاصله بین آرماتورها یکنواخت نباشد، بعضی ازآنها به هم چسبیده و بعضی با فاصله ازهم دیگر قرار میگیرند.
این موضوع باعث میشود که بتن نتواند کلیه میلگردها را احاطه نموده و قطعه همگن و توپری به وجود بیاورد. باید محل بتنریزی عاری از خاک و مواد زائد باشد، اگر بین اتمام کارآرماتوربندی و بتن ریزی چند روز فاصله باشد حتماً میباید محل کار با دقت بیشتری بازدید شود.
تیرچه های سقف معمولاً در کارگاههای محلی تولید می شوند و با توجه به محاسبات مربوط به تیرچه ها و دتایلهای مخصوص سقف تیرچه بلوک شماره میلگردهای پائینی و بالای تیرچه مشخص شده است که باتوجه به طول تیرچه منظور شده اند .
شماره میلگردهای پائینی بطور معمول ۱۴و۱۶ و … و شماره میلگرد بالایی که مونتاژ نامیده می شود کمتر از میلگردهای پائینی است که بعنوان میلگرد حرارتی هم عمل می کند .
نحوه اجرا
ابتدا قالب بندی تیرها که معمولاً قالب تخته ای است انجام می شود و عرض قالبها از عرض تیر بیشتر است و در قسمتهایی که قرار است تیرچه ها به تیرها متصل شوند تخته هایی به عرض حدود ۱۰ – ۵ سانتی متر بر حسب ضخامت تیر قرار می دهند تا تیرچه ها هنگام اتصال به تیر روی میلگردهای طولی قرار نگیرند و بر آنها بار منفرد وارد نکنند .
دور از اینکه در فاصله بین تیرها قرارگرفتند توسط بلوک فاصله دوطرف تیرچه تنظیم می گردد و بعد از آن شمع بندی زیر تیرچه شروع می شو دکه یطور متوسط از هر ۱۵ – ۱ متر ، یک ردیف شمع برای تیرچه های سقف در نظر گرفته می شود .
ویبره کردن بتن
معمولاً درتیرها ودالها بتن را با دستگاه ویبراتور، متراکم می نمایند ویبراتور دستگاهی است که به شیلنگ بلندی ختم شده واین شیلنگ بوسیله موتور برقی ویا بنزینی مرتعش میشود که با قراردادن این شیلنگ در داخل بتن آن را مرتعش نموده و باعث هدایت آن به تمام گوشه های قالب میشوند با توجه به اینکه ویبره کردن بتن مخصوصاً در دالها و تیرهای اصلی لازم میباشد ولی باید متوجه بود که ویبره کردن بتن بیش از اندازه باعث میشود که دانههای ریزتر و دوغاب سیمان بالا آمده ودانههای درشتتر به ته قالب هدایت بشود که این خود باعث مجزا شدن اجزاء بتن گردیده و موجب ضعف قطعه ریخته شده خواهد شد.
بهتر است که درضمن ویبره کردن بتن بوسیله ضربه زدن به بدنه قالب و یا کوبیدن خود بتن آنرا بخوبی متراکم نموده و نقاط تجمع هوا و فضاهای خالی را به خوبی پر نماییم.
درموقع ویبره کردن بتن شیلنگ ویبراتور باید حتیالمقدور دروضع قائم نگه داشته شود و درامتداد محورش جابه جا گردیده وخیلی آرام درحال کارکردن از بتن بیرون کشیده شود. اگر بتن را ویبره مینماییم باید زمانی که شیلنگ ویبراتور داخل بتن قرارمیگیرد به دفعات بوده وهربار ازیک دقیقه تجاوز نکند وبعداز یک دقیقه باید آنرا دربتن جابجا نماییم .
آرماتوربندی
آرماتوربندی از حساترین و با دقت ترین قسمتهای ساختمان بتنی میباشد زیرا کلیه نیروهای کششی در ساختمان بوسیله میلگردها تحمل میشود بدین لحاظ دراجرا آرماتوربندی ساختمانهای بتنی باید نهایت دقت به عمل آید.
خمکردن آرماتور :
آرماتورهای تا قطر ۱۲ میلی متر را میتوان با دست خم نمود ولی آرماتورهای بزرگتر از ۱۲ میلمتر بهتر است با دستگاه مکانیکی مجهز به فلکه خم شود قطر فلکه خم، متناسب با قطر آرماتور بوده و باید به وسیله مهندس محاسب و مهندسی کارگاه تعیین گردد.
وصله کردن آرماتورها :
با توجه به اینکه طول میلگرد که به بازارها عرضه میشود ۱۲ متر است و دراغلب قسمتهای ساختمان ها مخصوصاً در شناژها میلگردهائی با طول بیشتر مورد نیاز میباشد و همین طور قطعات باقی مانده از شاخههای بلند که بالاخره باید مصرف شود. ناگریز از وصالی میلگردها هستیم، بهتر است دقت شود حتیالمقدور این وصالی به حداقل برسد یعنی درموقع برشکاری طوری اندازهها را هم جور کنیم که ریزش آرماتورها زیاد نباشد و درصورت اجبار محل مصرف آرماتورهای وصلهدار با نظر مهندسی ناظر در جائی باشد که تنشها درآن جا حداقل است و باید توجه شود که دریک مقطع کلیه آرماتورها وصالی شده نباشد.
قالب بندی
قالبهای که برای بتن ساخته میشود اغلب چوبی بوده ولی برای کارهای سری سازی از قالبهای فلزی نیز استفاده میشود.
قالبها و داربست های زیر آن علاوه بر شکل دادن به بتن وزن آن را نیز تا زمان سخت شدن تحمل مینمایند. بدین لحاظ اگر دراجرای آن دقت کافی نشود ممکن است در موقع بتنریزی واژگون شده موجب خسارت شود.
در ساختمانهای بزرگ برای قالببندی نیز باید محاسبه انجام گرفته و نقشه اجرایی تهیه گردد ولی درساختمانهای کوچک به علت کمی حجم بتن احتیاج به محاسبه وتهیه نقشه برای قالب بندی وداربست آن ندارد.
شکل قطعات بتنی با اندازه آنها که باید ریخته شود باید به وسیله قالب تهیه شود. تخته و چوبی که برای قالببندی مصرف میشود باید کاملاً خشک بوده و در برابر رطوبت تغییر شکل ندهد زیرا تغییر شکل قالب موجب تغییر شکل بتن گشته و در شکل تیرها و ستونها و همچنین ممانهای وارده برآنها موثر میباشد. در ایران معمولاً از تختهای که به نام چوب روسی معروف میباشد برای قالببندی استفاده مینمایند.
انواع قالب
۱- قالببندی پیها
درساختمانهای کوچک که معمولاً برای قالببندی پیها از آجر استفاده میکنند. بدین طریق که بعد از خاکبرداری و تعیین محورها اندازه پیها را با آجر چیده و بعد آجرچینی قالب شناژها را نیز به آن متصل مینمایند.
مشکل اساسی دراین نوع قالب بندی آن است که آجر، آب بتنی مجاور خودرا مکیده و آنرا خشک نموده و فعل وانفعالات شیمیایی را درآن متوقف مینماید و در نتیجه حداقل به ضخامت ۵ سانتیمتر بتن مجاور خود را فاسد میکند برای جلوگیری از این کار بهتر است که رویه آجر با یک ورقه نایلون پوشانیده شود تا آجر و بتن مستقیماً درتماس نباشند. مزیت دیگر این ورقه نایلون آن ا ست که بعد از سخت شدن بتن آجرها به راحتی از قالب جداشده و میتواند درمحل های دیگر مورد استفاده قرارگیرد.
۲- قالب بندی ستونها
اغلب ستونها بصورت چهارضلعی (مربع یا مستطیل) میباشد گاهی نیز ممکن است آرشیتکت ساختمان از نظر زیبائی مقاطع دیگری را از جمله دایره – بیضی و غیره پیشنهاد نماید برای قالب بندی ستونها ابتدا ابعاد ستون را از روی نقشه تعیین نموده و دو ضلع قالب را به همان میزان از تختههای مناسب بریده و به چوبهای چهارتراش که به آن” پشت بند” میگویند میخ مینمایند.
درمورد ستونها معمولاً به محض آن که بتن حالت روانی خود را از دست بدهد و بتواند شکل هندسی خود را حفظ کند قالب آن را باز میکنند و این درحدود ۴۸ ساعت بعد از بتنریزی میباشد درمواقع بازکردن قالب باید توجه شود که قالب را با احتیاط طوری از بتن جدا نمایند که گوشههای تیز ستون خراب نشود برای جلوگیری از این کار بهتر است درگوشههای قالب فتیلههائی مثلثی شکل نصب نمایند تا در داخل قالب پختی کوچکی ایجاد گردد تا بتن ریخته شده درقالب تیز گوشه نبوده و درنتیجه شکننده نباشد. قالب ستون باید حتماً بعد از۴۸ ساعت باز شود زیرا در غیراین صورت آب دادن به بتن به راحتی میسر نیست و ممکن است بتن خشک شده و به سوزد.
۳-قالببندی تیرهای اصلی
دراغلب موارد بتن تیرهای اصلی و سقف یک پارچه ریخته است وآرماتورهای سقف و تیرهای اصلی به یکدیگر متصل میباشد. اگر ضخامت تیرهای اصلی از سقف بیشتر باشد گاهی این تفاوت ضخامت را از پائین منظور نموده و آنگاه آنرا با سقف کاذب اصلاح مینمایند وگاهی نیز این تفاوت ضخامت را از بالا منظور نموده برای هم سطح کردن کف و فرش نمودن اطاقها این اختلاف ارتفاع را با بتن سبک پر مینمایند.
درمورد اول قالب تیرهای اصلی از دوقسمت تشکیل میشود که این دو قسمت عبارتند از کف قالب وگونههای چپ و راست قالب ازپائین ولی اگر ضخامت تیرهای اصلی و سقف مساوی باشد و یا اختلاف ضخامت در بالا منظور شود در نتیجه قالب تیرهای اصلی فقط احتیاج به کف دارد.
۴- قالب بندی سقف
درمورد سقف ساختمانهای بتنی آنچه که درایران معمول است اغلب تیرچه بلوک میباشد. گاهی نیز از دال بتنی پیش ساخته و یا بتن شده در محل استفاده مینمایند درمورد دال بتنی پیش ساخته احتیاج به قالب بندی نیست زیرا کارخانه سازنده با توجه به دهانه و بارهای مرده و زنده دالهای مورد لزوم را به عرض حدود یک متر ریخته و با چرنقیل در محل روی تیرهای اصلی که قبلاً ریخته شده و کاملا سخت گردیده است قرارمیدهد ولی درمورد سقفهای بتنی ریخته شده درمحل و سقفهای تیرچه بلوک برای هرکدام احتیاج به قالب بندی مخصوصی میباشد برای سقفهای بتنی که احتیاج به قالب بندی مفصلتر و محکمتر دارد معمولا ازبه هم میخ کردن تختهها و تشکیل صفحهای به ابعاد مورد نیاز استفاده میکنند که این تختهها را روی داربستهای چوبی قرارداده آنگاه شبکههای فلزی (آرماتوربندی) را روی آن قرار میدهند وبتنریزی مینمایند.
برای تنظیم قالب بندی وسهولت درقالب برداری ازگوه استفاده مینمایند. گوه قطعه چوبی یا سطح شیبدار است که درقالب بندی ساختمانهای بتنی برای رگلاژ سقف زیر تیرهای چوبی قرار میدهند.
بازکردن قالب
اصولاً قالب برداری از ساختمانهای بتنی وقتی باید انجام شود که اجزاء بتنی به توانند وزن خود را تحمل نمایند برای ستونها و گونه تیرها هم این قدر که قطعه به تواند شکل هندسی خود را حفظ کند میتوان از قطعه قالب برداری کرد ولی باید دقت شود که در مورد قالب برداری به گوشه آنها آسیب نرسد زیرا به علت سست بودن بتن تازه دراثر کوچکترین ضربه گوشه آنها خواهد ریخت ولی درمورد تیرها و سقفها حداقل ۲ الی ۴ هفته بعد از بتن ریزی باید قالب برداشته شود دراین مدت هرقدر هوا سردتر باشد قالبهای باید دیرتر برداشته شود.
حرف پایانی
همانطور که در این مطلب اسکلت بتنی توضیح دادیم، هرکدام از دو اسکلت فلزی و بتنی مزایا و معایب خاص خود را دارند. بنابر موقعیت جغرافیایی، اولویتها و میزان هزینه میتوان یکی از این دو نوع اسکلت را برای سازه انتخاب کرد. البته باید برای چنین انتخابی حتما نظر مهندسان و متخصصان این حوزه را جویا شد و از آنها مشاوره گرفت؛ چرا که چنین متخصصانی با در نظر گرفتن تمامی جوانب بهترین انتخاب را پیش رویتان خواهند گذاشت
بدون دیدگاه